‘Straks meer doden door resistentie dan kanker'

Daarom is het van groot belang dat er snel meer aandacht komt voor de aanpak van antibioticaresistentie. ’’Als we niets doen en er niets gebeurt, denk ik dat we een groot probleem hebben en een nog groter probleem krijgen,’’ vervolgt hij.

Nouwen gaat terug in de tijd. In de jaren zeventig werd je volgens hem uitgelachen wanneer je zei dat je in het vakgebied van infectieziekten geïnteresseerd was. ’’Maar toen kwam in de jaren ’80 een explosie van hiv-infecties met een golf van tbc-gevallen er aan vast en dat zette infectieziekten op de kaart.’’
 

Daling van aandacht

In de jaren negentig daalde de aandacht voor infectieziekten volgens Nouwen en ging de aandacht uit naar hart- en vaatziekten en andere grote ziekten die de belangrijkste sterfteoorzaak werden. Hij vervolgt zijn verhaal met het feit dat er de afgelopen twintig jaar wereldwijd inderdaad steeds minder sterfgevallen waren door infectieziekten en dat ook nu alleen een groot aantal aidsgevallen zichtbaar is.

’’Dan lijkt het een spookbeeld dat over dertig tot veertig jaar weer miljoenen mensen overlijden aan infectieziekten. En dus meer dan aan kanker en hart- en vaatziekten,’’ zegt hij, om vervolgens te waarschuwen: ’’Maar dat is het niet. Nu sterven jaarlijks al ruim 700.000 mensen als gevolg van antibioticaresistentie.’’

Als dit zich zo doorzet, worden simpele ingrepen zoals het vervangen van iemands heup dodelijk doordat infecties met resistente bacteriën niet meer te behandelen zijn met antibiotica, stelt Nouwen. Ook zullen de zorgkosten enorm stijgen. Waar gaat het nu mis, vraagt hij zich daarom hardop af. ’’Er zijn meerdere mechanismen waardoor virussen en bacteriën resistent kunnen worden.’’

Hij vertelt een anekdote over de tijd - ruim 20 jaar geleden - dat hij als internist in opleiding begon bij het Erasmus MC. ’’Als er dan ’s nachts gebeld werd over een patiënt, kon je eigenlijk zonder nadenken haast zeggen ‘geef maar Augmentin (amoxicilline/clavulaanzuur, een antibioticum)’.’’ Nu is het ondenkbaar om mensen zomaar een standaard antibioticum te geven, vervolgt hij.
 

Veel veranderd

’’Er is veel veranderd de afgelopen twintig jaar. Het is niet voor niets dat Marc Bonten, hoogleraar Moleculaire epidemiologie van infectieziekten van het UMC Utrecht zo stellig zegt dat antibiotica alleen maar zouden mogen worden voorgeschreven door infectieziekten-artsen, ofwel internisten- infectioloog en artsen-microbiologen.’’ Dat dit werkt blijkt onder meer uit de aanpak van MRSA-infecties, die in Nederland relatief weinig voorkomen. ’’Als hier iemand in het ziekenhuis binnenkomt waarvan het vermoeden bestaat hij geïnfecteerd is met MRSA, wordt hij meteen geïsoleerd verpleegd. Totdat zekerheid bestaat over de situatie.’’

Het bestrijden van infectie begint bij de preventieve maatregelen. Eén simpele maatregel om infecties te bestrijden is regelmatig handen wassen, stelt Jan Nouwen. In ’’Nederland hebben we bijvoorbeeld ook een streng MRSA-beleid. Ook dat heeft effect.’’
 

Bestrijding begint bij preventie

Verder valt de Inspectie voor de Gezondheidszorg regelmatig ziekenhuizen binnen om controles te houden, vervolgt Nouwen. ’’Gekeken wordt dan onder meer of personeel geen ringen draagt of rondloopt met opgestroopte mouwen, of alle horloges af zijn en de witte jassen netjes dicht zitten. Voor de huidige studenten geneeskunde in Nederland is dat heel normaal. Ze krijgen dat in hun opleiding mee, maar in het buitenland bestaat daar vaak verbazing over.’’

Ook moet elk ziekenhuis volgens Nouwen een A-team hebben dat zich bezighoudt met het opzetten, uitvoeren en handhaven van antibioticabeleid. ’’Zij houden de antibioticaconsumptie onder controle en gaan hier telkens het gesprek over aan.’’

John Hays, collega van Nouwen en internist-infectioloog bij het Erasmus MC stelt dat verantwoordelijkheid voor gepast antibioticagebruik niet alleen bij artsen ligt. ’’Het is vaak de patiënt die er om vraagt. Het is daarom goed om ook publieke voorlichtingscampagnes over overmatig antibioticagebruik te houden.’’
 

Geen geld meer 

Tot slot kraakt Hays nog een kritisch noot. Dat ‘we’ het in Nederland zo goed doen op het gebied van antibioticaresistentie komt zijns inziens ook door de WIP, voluit werkgroep infectie preventie. De WIP, een commissie van experts maakt sinds 1980 richtlijnen voor infectiepreventie en bestrijding van antimicrobiële resistentie.

Nu heeft voormalig minister Schippers besloten om hier geen geld meer in te steken. Vreemd, vindt Hayes. ’’Zelfs in een land als Nederland waar bewijs is dat de WIP goed werkt, wordt moeilijk gedaan over financiën.’’ Hoe het nieuwe kabinet hierover denkt is op dit moment nog onduidelijk.