‘We moeten niet alleen op papier klaar zijn’
Het was voor het eerst sinds maanden weer in het nieuws: de stijgende coronacijfers. ’’Er waren op één dag 15.000 nieuwe besmettingen’’, vertelt Jan Karel van Eijnatten, hoofd vaccins. ’’In korte tijd is het aantal besmettingen verdubbeld. Als je zulke cijfers hoorde aan het begin van de coronapandemie, sloeg je stijl achterover. Nu domineert het gevoel alsof het allemaal voorbij is. De urgentie is weg en dat is niet goed.’’
Het is belangrijk dat we ons met zijn allen klaarmaken voor komende herfst en eventuele coronascenario’s die dan kunnen optreden. In het meest gunstige geval wacht ons een milde, nauwelijks ziekmakende omikronvariant. Maar in het ergste geval komt er een nieuwe, besmettelijke en ziekmakende variant op ons af. ’’Je moet op alles voorbereid zijn’’.
‘Dit is geen incidentele piek. Maar het begin van een nieuwe coronagolf.’
En liefst al zo snel mogelijk. Jan Karel komt even terug op de huidige stijging. ’’Dit is geen incidentele piek. Maar het begin van een nieuwe coronagolf. Het ‘laissez faire’-gevoel overheerst. Want ja, het aantal ziekenhuisopnames valt nog mee. Maar als het aantal besmettingen stijgt, stijgt het aantal mensen dat ernstig ziek wordt ook,’’ waarschuwt hij.
Hoogrisicopatiënten
In Nederland zijn nog altijd 200.000 tot 400.000 hoogrisicopatiënten. Dat zijn mensen die risico lopen om ernstig ziek te worden of in het ziekenhuis te belanden door corona. ’’Het zijn ouderen die chronisch ziek zijn. Maar ook jongere mensen die bijvoorbeeld afweerdrukkende medicijnen gebruiken omdat ze ziekten hebben als reuma, kanker of hiv. Of omdat dat ze een orgaantransplantatie hebben ondergaan.’’ Jan Karel legt uit dat zij niet allemaal gevaccineerd kunnen worden. ’’Bovendien maakt het vaccin gebruik van de kracht van het immuunsysteem. Als dat niet goed werkt, werkt het vaccin ook niet optimaal.’’
’’Als het coronavirus weer welig tiert, wordt het wel spannend’’, meent Jan Karel. ’’Ik las van de week in de krant een treffend citaat: ‘Nederland heeft een plan, maar corona mag niet te vroeg komen’.’’
En dat is precies het probleem, stelt het hoofd van vaccins. ’’Ik mis de ‘sense of urgency’.’’ Natuurlijk gaat er ook veel goed in de coronazorg, benadrukt hij. ’’We zijn in Nederland bijvoorbeeld sterk in het monitoren van de situatie. We hebben veel data via de teststraten en door metingen van het rioolwater. Daardoor hebben we een duidelijk overzicht van hoe we ervoor staan. Maar vervolgens is de vraag ‘hoe snel ga je met die data aan de slag?’ Hoe snel grijp je in als het nodig is.’’
Het vervelende van corona is dat we inmiddels maar al te goed weten hoe snel het kan gaan. ’’Begin 2021 toen er vaccins kwamen, zijn we in volle vaart begonnen met vaccineren. Het kan zo zijn dat dit nu weer nodig is. Of we dat nu weer zo kunnen doen, betwijfel ik.’’
Werken aan een oplossing
De afgelopen maanden zijn alle vaccinatievoorzieningen afgeschaald. ’’De overheid zegt die wel snel weer te kunnen optuigen. Maar er heerst een groot personeelstekort in de zorg. Hoe los je dat op? Dat moet je nu al weten.’’
Een probleem benoemen is één, maar je moet ook werken aan een oplossing. ’’Je wil als land niet weer het verwijt krijgen dat je te langzaam bent. Met het vaccineren zijn we later begonnen dan in andere landen. Ook met de boostervaccinatie begonnen we later. En waar in andere landen de booster meteen aan iedereen werd gegeven, werd het hier stapsgewijs gedaan. Eerst aan de ouderen, daarna aan de rest.’’
‘Met het vaccineren zijn we later begonnen dan in andere landen.’
Het hoofd vaccins denkt dat de vaccinatiezorg ook in Nederland sneller op gang moet komen, als dat nodig is. ’’In Nederland is het zo dat als een vaccin wordt goedgekeurd door de EMA, de Europese geneesmiddelenautoriteiten, je moet wachten op een advies van de Gezondheidsraad. Vervolgens kijkt de minister van VWS ernaar en wikt en weegt het ministerie voordat uiteindelijk een beslissing wordt genomen.’’
Polderbenadering
Het is belangrijk om besluiten goed overwogen te nemen, zegt hij. ’’Maar ik denk dat er gewerkt kan worden op de manier zoals dat ook in andere landen gebeurt. Daar komt de lokale gezondheidsraad meteen na het EMA-advies met een eigen advies en dat wordt gevolgd. Deze manier van werken kan zo zes weken tot twee maanden tijdswinst opleveren.’’ Het probleem van Nederland is ‘onze polderbenadering’, vervolgt Jan Karel. ’’Iedereen wordt gehoord voordat een beslissing volgt. Als je zo doet tijdens een pandemische situatie, is dat een gemiste kans. Terwijl jij wikt en weegt, zorg je dat het coronavirus kan blijven rondwaaien. Terwijl je een gevaar van een lockdown kunt voorkomen met die versnelling van zes weken.’’
Hoe Pfizer hieraan kan bijdragen? ’’Door te blijven doen wat we nu al doen. We werken nauw samen met het RIVM en delen direct data over ons huidige vaccin en het nieuwe vaccin dat wij ontwikkelen. Zodat ze bij het RIVM snel kunnen handelen en er beslissingen kunnen worden genomen.’’
Duidelijk vertellen wat er wel en niet kan
Daarnaast zijn er dingen die Pfizer bewust niet doet. ’’Wij blijven weg van publiekscampagnes over corona. We hebben er destijds voor gekozen dat alle informatie uit één bron komt en dat is de overheid.’’ Toch is hij ook kritisch over die informatievoorziening. ’’Laat ik een simpel voorbeeld noemen. In mijn omgeving krijg ik veel vragen over het nut van een tweede boostervaccinatie.’’
De Gezondheidsraad adviseert deze booster alleen aan zestigplussers en kwetsbaren te geven. Maar in het buitenland wordt de booster ook aan andere bevolkingsgroepen gegeven, met het idee dat hij extra beschermt tegen omikron. ’’Mogen mensen zelf weten of ze de booster halen? In principe zijn er vaccins genoeg. Of moeten we met zijn allen wachten op geüpdatete vaccins die deze herfst worden verwacht?’’
Het zou goed zijn als de overheid hier duidelijker over communiceert, vindt Jan Karel. ’’Nu moet je er als burger zelf achteraan. Je kunt mensen beter duidelijk vertellen wat er wel en niet kan. Het gaat tenslotte om de publieke gezondheid. Het is de overheid die de regie moet voeren. Pandemische paraatheid betekent niet dat je op papier klaar bent, maar dat het ook écht zo is.’’
