‘Ik hoop dat ik onderzoek kan doen dat van betekenis is voor mensen’
Leestijd: 4 minuten
Merel Damen was stomverbaasd en blij verrast toen ze hoorde dat ze de winnares is van de Jong Talent Pfizer Prijs voor Life Sciences voor de beste afstudeerscriptie van een jonge, veelbelovende onderzoeker. Merel kreeg de award voor onderzoek naar een transportsysteem in bacteriën dat mogelijk een rol speelt bij ziekten zoals tbc, darminfecties en maagzweren. ’’Ik hoopte dat ik kans zou maken. Maar dat ik echt zou winnen? Dat had ik niet verwacht.’’
Merel heeft biomedische wetenschappen aan de VU gestudeerd. ’’Ik heb mijn bachelor en master gehaald en heb ondertussen een tweede master gedaan: biomoleculaire wetenschappen.’’
‘Ik wilde graag meer weten over hoe bacteriën ziekten kunnen veroorzaken’
Ze begon met biomedische wetenschappen op het moment dat ze uitgeloot was voor geneeskunde, maar raakte al snel geboeid door de wereld van de ziekteleer.
’’Tijdens het eerste jaar van biomedische wetenschappen merkte ik dat de wereld van medisch onderzoek goed bij mij past.
Ik wilde graag meer weten over ziekten en hoe ze in elkaar zitten en hoe bacteriën ziekten kunnen veroorzaken.’’
Tijdens haar bachelor hield ze zich nog heel breed bezig met ziekteleer in het algemeen, vertelt ze.
’’In het eerste jaar kregen we bijvoorbeeld ook les over auto-immuunziekten die kunnen worden veroorzaakt door een verkeerd gevouwen eiwit.
En over de anatomie van het menselijk lichaam en hoe je spijsvertering bijvoorbeeld werkt.’’
Immunologie en infectieziekten
Daarna koos ze zelf voor de richting van immunologie en infectieziekten. ‘’Mijn master biomedische wetenschappen ging voornamelijk over infectieleer en bij biomoleculaire wetenschappen richtte ik me meer hoe het immuunsysteem bacteriën bestrijdt en doodt.’’
De Jong Talent Pfizer Prijs voor Life Sciences heeft ze gewonnen voor de afstudeerscriptie die ze schreef over het onderzoek dat ze met collega’s deed in Oxford tijdens haar afstudeerstage voor haar master biomoleculaire wetenschappen.
Transport van eiwitten uit bacteriën
Ze probeert uit te leggen waar haar onderzoek nu precies overging. ’’Ik heb onderzoek gedaan naar het Twin Arginine Translocation (TAT) systeem. Dit systeem bevindt zich in het celmembraan van vele bacteriën en vervoert eiwitten hierdoorheen.
Een bijzonder eigenschap van het TAT systeem is dat het gevouwen eiwitten transporteert. Gevouwen eiwitten kunnen vele verschillende vormen en grootte aannemen. Het TAT systeem moet zich dan ook aanpassen aan de vorm en grootte van het eiwit dat getransporteerd wordt om zo membraanlekkage te voorkomen’’, vertelt Merel.
Bacteriële infecties
Simpeler uitgelegd, heeft ze onderzoek gedaan naar een transportsysteem in bacteriën dat ervoor zorgt dat eiwitten van binnen naar buiten kunnen. ’’Dat systeem is nog niet zo lang geleden ontdekt. We weten er nog niet veel van en daarom is het goed om er onderzoek naar te doen.’’
Wetenschappers vermoeden dat het systeem - dat alleen in bacteriën en niet in zoogdiercellen zit - een rol speelt bij bacteriële infecties zoals darmaandoeningen die worden veroorzaak door de E-colibacterie, de Mycobacterium tuberculosis: oorzaak van tbc en de Helicobacter pylori die leidt tot maagzweren.
’’Er was een publicatie in het medische wetenschappelijk tijdschrift Cell over een studie naar een mogelijk model van dit eiwittransportsysteem. Over hoe dat er uit zou kunnen zien. Wij hebben die hypothese onderzocht en uiteindelijk weerlegd.’’
Wat Merel en haar collega’s hebben gedaan, is zogeheten fundamenteel onderzoek.
Fundamenteel onderzoek is puur gericht op het verwerven van kennis, zonder bezig te zijn met concrete toepassingen hiervan. Uiteindelijk begint de zoektocht naar elk nieuw geneesmiddel daarmee.
’’Ons werkt draagt eraan bij dat je beter weet hoe zo’n systeem werkt en dat kan uiteindelijk helpen bij het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen waarmee je het transportsysteem kunt blokkeren en zo ziektesymptomen kunt bestrijden.’’
‘Ik hoop dat ik een bijdrage kan leveren aan de bestrijding van TBC’
De studie van Merel en haar collega’s is ondertussen ook gepubliceerd, in het medische wetenschappelijke tijdschrift eLife. En dan is er nu ook nog de Jong Talent Pfizer Prijs voor Life Sciences, met een bijbehorend geldbedrag van 5000 euro. ’’Daarvan ga ik denk ik op reis. Ik wil heel graag meer van de wereld zien.’’
Merel is cum laude afgestudeerd, maar nog niet klaar met leren. Ze is nu promovenda moleculaire microbiologie aan de VU. Ook nu is ze bezig met onderzoek naar een eiwittransportsysteem, maar dan een dat specifiek actief is in de Mycobacterium tuberculosis, de bacterie die tuberculose (TBC) veroorzaakt.
’’Dat is ook fundamenteel onderzoek. Jaarlijks overlijden er wereldwijd altijd nog 1,2 miljoen mensen aan TBC. Ik hoop dat ik een bijdrage kan leveren aan een betere bestrijding daarvan. En dat hoop ik ook wel van mijn verdere werk in de toekomst: dat ik echt iets kan doen wat van betekenis kan zijn voor veel mensen.’’
Jong Talent Pfizer Prijs voor Life Sciences
Pfizer stelt Jong Talent Pfizer Prijs voor Life Sciences beschikbaar om haar betrokkenheid bij de wetenschap te tonen. De prijs is op 26 november 2018 uitgereikt bij de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen (KHMW) te Haarlem.
De onafhankelijke jury bestond uit:
• Prof. dr. D.D. (Douwe) Breimer, emeritus-hoogleraar farmacologie, oud-rector magnificus & voorzitter college van bestuur Universiteit Leiden
• Prof. dr. R.A.M. (Ron) Fouchier, hoogleraar moleculaire virologie Erasmus Universitair Medisch Centrum
• Prof. dr. H.J. (Henk-Jan) Guchelaar, hoogleraar klinische farmacie Universiteit Leiden/LUMC
De jury vergaderde op 23 oktober 2018 onder leiding van Drs. A.F. van der Touw, directeur KHMW. Daarnaast waren ter vergadering aanwezig Prof. dr. A.P. IJzerman, secretaris natuurwetenschappen, en Drs. S. van Manen, secretaris.
De KHMW jureert nog tal van andere belangrijke wetenschappelijke prijzen (zie ook: www.khmw.nl).