Het slagveld dat pijnbestrijding heet

Vorige week sprak ik met een aantal experts op het gebied van pijn. Om precies te zijn rugpijn. Het was tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de ’Society for Back Pain Research’ die dit jaar in Groningen plaatsvond. Het viel mij op dat deze deskundigen kritisch waren ten opzichte van het gebruik van opiaten als pijnbehandeling, met name bij rugpijn. Toch neemt het gebruik van opiaten in Nederland nog steeds toe. Onderzoek van het NIVEL laat zien dat tussen 2005 en 2015 het gebruik van sterk werkende opiaten is verzesvoudigd.

Tot voor kort was ik van mening dat, ondanks deze forse toename van het gebruik van sterk werkende opiaten, het met de negatieve aspecten (bijwerkingen, verslaving) van deze vorm van pijnbestrijding wel meeviel. In Nederland schrijven artsen immers kleine hoeveelheden voor, voor een beperkte duur en bovendien wordt het gebruik door apothekers goed gemonitord. Artsen en apothekers gaan zo op verantwoorde wijze om met deze werkzame maar potentieel zeer verslavende groep pijnstillers. Toch?

De praktijk is weerbarstig

Helaas is de praktijk weerbarstig. Huisarts van Bemmel schreef hier een sterk opiniestuk over in Medisch Contact. In het kort kwam zijn artikel hier op neer; de gedachte dat pijn onnodig is, een mondige en soms overdrijvende pijnpatiënt, een ronkende campagne door de fabrikant en een ziekenhuis dat afgerekend wordt op de effectiviteit van postoperatieve pijnbestrijding. Deze factoren leidden tot een 16-jarige patiënte die na het verwijderen van haar amandelen thuiskwam met maar liefst 63 tabletten van het sterk werkende opiaat oxycodon. Bovendien liet het televisieprogramma Radar recent opnieuw zien dat je zelfs met slecht vervalste doktersrecepten 20 pillen oxycodon meekrijgt van de apotheek. Blijkbaar waren de schokkende resultaten van een vergelijkbaar onderzoek uit 2017 niet voldoende om de uitgifte van oxycodon met vervalste recepten te voorkomen.

Als dit al niet genoeg stof tot nadenken gaf, zorgde een recente publicatie in de British Medical Journal voor de definitieve omslag in mijn denken over het opiatengebruik in Nederland. In dit BMJ artikel werd de levensverwachting van inwoners van 18 landen met een hoog inkomen met elkaar vergeleken. In alle landen neemt de levensverwachting toe met één uitzondering, de Verenigde Staten. Daar neemt de levensverwachting sinds 2014 af. Uit een nadere analyse bleek dat dit vooral komt door een hogere sterfte onder 65-minners. En die oversterfte is grotendeels te verklaren door opiatenmisbruik. Het feit dat de elders opgaande lijn in de Verenigde Staten afbuigt en dat er inmiddels meer dan 100 miljoen mensjaren verloren zijn gegaan, geeft aan hoe ernstig de opiatencrisis daar is. Het platteland van Amerika is een slagveld vol met opiatengebruikers en dat heeft met pijnbestrijding niets te maken.

Opiaten bij acute en chronische pijn uitzondering in plaats van norm

Zoals we weten lopen de Verenigde Staten vaak voor op Nederland. Nu geven zij ons een niet te missen waarschuwingssignaal. Om een crisis in Nederland te voorkomen, moet het voorschrijven van opiaten bij acute en chronische pijn weer een uitzondering worden in plaats van de norm.