'Medicijnen die je niet neemt, werken ook niet’

De cijfers liegen er niet om. ’’Eén op drie mensen geeft aan dat ze minder dan 95 procent gebruiken van wat ze krijgen voorgeschreven,’’ vertelt Jacqueline Hugtenburg.

Dit patroon komt bij alle aandoeningen voor en ook bij alle soorten medicatie voor van pillen tot injecties. ‘’Bij kanker zou je denken ‘als je niet therapietrouw bent, ga je dood’. Toch zie je ook daarbij dat mensen stoppen of minderen met medicatie.’’

Met collega’s doet Jacqueline Hugtenburg al jarenlang onderzoek naar redenen waarom mensen hun medicijnen niet innemen én naar manieren om te zorgen dat ze dit wel doen.

De gedreven zorgprofessional en haar collega’s startten vijftien jaar geleden met onderzoek naar therapietrouw. Dat deden ze op het moment dat veel medicijnen die je vroeger in het ziekenhuis kreeg via een infuus - zoals kankermiddelen - in pil- of tabletvorm beschikbaar kwamen.

’’Als jij een afspraak voor een infuus in het ziekenhuis mist, word je gebeld en kom je alsnog.’’ Maar op mensen die zichzelf bijvoorbeeld thuis moeten injecteren met een medicijn heb je volgens haar ‘minder zich en grip’
 

Veel nieuwe behandelmogelijkheden

Een tweede reden voor het starten van het therapietrouwonderzoek was dat rond dezelfde tijd veel medicijnen voor kanker op de markt kwamen voor aandoeningen die tot dan toe ongeneeslijk of onbehandelbaar waren, zoals kleincellige longkanker, uitgezaaide borstkanker, chronische myeloïde leukemie (cml) en nierkanker.

’’Er kwamen nieuwe behandelmogelijkheden bij en daarvan is het altijd belangrijk om het gebruik ervan in de dagelijkse praktijk te onderzoeken.’’

Volgens Jacqueline Hugtenburg zijn er legio redenen waarom mensen afwijken van hun behandeladvies.

Een veelvoorkomende angst bij mensen die zichzelf moeten injecteren met een medicijn is prikangst. Ze vinden de naald zo groot en/of eng of zijn bang dat ze het verkeerd doen, dat ze hun medicatie liever niet gebruiken.

Een andere belangrijke reden voor therapietrouw is bijvoorbeeld dat mensen een ingewikkeld kuurschema gebruiken. ’’Ze moeten dan bijvoorbeeld vier weken lang elke dag medicijnen gebruiken en dan twee weken niet. Dat kan lastig zijn om te onthouden.’’

Maar ook kunnen de gebruiksvoorschriften leiden tot therapieontrouw. ’’Als je geneesmiddelen hebt die je tijdens het ontbijt moet innemen, onthoud je dat wel. Maar zodra er meerdere slikmomenten bij komen omdat je andere medicijnen gebruikt. Of wanneer je medicijnen krijgt die je twee keer per dag op een lege maag moet innemen, wordt het ingewikkelder.’’

Dit is vaak een probleem voor mensen met een ‘chronische’ kankersoort. ’’Mensen kunnen langdurig blijven werken en er een druk sociaal leven op nahouden. Dan kan het behoorlijk puzzelen zijn met je medicijngebruik.’’

Er zijn echter net zoveel reden voor therapieontrouw te bedenken als dat er oplossingen zijn, weet de universitair hoofddocent, die zelf bij meerdere studies over oplossingen betrokken is.

Zo lopen er diverse studies naar de inzet van e-health. ’’We doen onderzoek naar een elektronisch medicijndoosje voor mensen met cml dat het innemen van medicatie registreert. Op die manier kun je over een langere periode bijhouden hoe iemands medicijngebruik is.’’
 

Verband met bijwerkingen

Ook doet het VUmc met het Integraal Kankerinstituut Nederland (IKNL) onderzoek naar bijwerkingen en therapietrouw en hoe e-health daarbij helpt. ’’Als mensen bijwerkingen kunnen opzoeken en begrijpen dat ze erbij horen, zullen ze minder snel geneigd zijn om te stoppen.’’

Volgens Jacqueline Hugtenburg is het ‘mooie aan al die onderzoeken’ dat je de kennis van de ene studie, kunt meenemen naar het volgende. ’’En als het even kan ook in de praktijk implementeren.’’

Ze is blij dat ze zelf nog altijd werkt als apotheker. ’’Nu doe ik bijvoorbeeld ook onderzoek naar veelvoudig medicijngebruik bij ouderen. Het is dan heel handig om tijdens mijn werk in de apotheek mensen te vragen waar zij tegenaan lopen.’’

Toch maakt ook zij soms mee dat je tegen sommige patiënten kunt blijven praten als Brugman. ’’Geen mens is gek op het innemen van medicijnen. Maar je hebt ook hele achterdochtige mensen, die hun eigen gebruiksschema bedenken. Daar doe je soms niets aan,’’ vervolgt ze. ’’Je kunt mensen niet dwingen. Uiteindelijk is het de patiënt zelf beslist wat hij doet.’’